Leczenie ran przewlekłych

Co to jest rana przewlekła?

Rana przewlekła to uszkodzenie skóry, które nie goi się w typowy sposób. Takie rany utrzymują się dłużej niż 3 miesiące. Często są one oporne na standardowe leczenie. Mogą być wynikiem różnych problemów zdrowotnych, takich jak niewydolność krążenia, cukrzyca czy infekcje.

Przyczyny ran przewlekłych

Rany przewlekłe mogą powstawać z różnych przyczyn, takich jak:

• choroby naczyniowe – problemy z krążeniem mogą prowadzić do zastoju krwi
• cukrzyca – zwiększa ryzyko uszkodzeń nerwów i naczyń krwionośnych.
• Infekcje – bakterie mogą prowadzić do zapalenia i opóźnienia w gojeniu.
• niewłaściwa pielęgnacja rany – zaniedbanie może spowodować, że rana nie zagoi się prawidłowo

Najczęstsze typy ran przewlekłych

• owrzodzenia żylne – powstają na nogach z powodu niewydolności żył. Wyglądają jak otwarte rany, które nie goją się. Często są bolesne i mają zasinienia.
• owrzodzenia tętnicze – związane z niedokrwieniem. Występują na stopach i są zwykle głębsze. Mogą być czerwone lub czarne, z widoczną martwicą.
• stopy cukrzycowe – powstają u osób z cukrzycą. Często są wynikiem infekcji lub niewłaściwego ukrwienia. Mogą prowadzić do poważnych komplikacji, w tym amputacji.
• odleżyny – powstają u osób leżących przez długi czas. Zaczynają się jako zaczerwienienie, a z czasem mogą przerodzić się w głębsze rany.

W medycynie istnieje strategia TIME, która określa zasady postępowania z ranami przewlekłymi. Nazwa pochodzi od pierwszych liter czterech kroków. Strategia ta skupia się na usuwaniu szkodliwych czynników i wspieraniu procesu gojenia.

T – Oczyszczenie tkanek (Tissue debridement)

Pierwszym krokiem jest dokładne obejrzenie rany. Należy usunąć martwe tkanki i zanieczyszczenia. Te elementy sprzyjają stanom zapalnym i namnażaniu bakterii. Oczyszczanie można wykonać chirurgicznie lub przy użyciu specjalnych opatrunków i maści enzymatycznych.

I – Kontrola infekcji i zapalenia (Infection and inflammation control)

Ważne jest, aby wykonać badanie mikrobiologiczne rany. To pozwala określić rodzaj patogenów i ich ilość. W tym etapie stosuje się środki antyseptyczne oraz leki przeciwzapalne. W razie potrzeby można również użyć antybiotyków.

M – Równowaga wilgotności rany (Moisture balance)

Rana powinna być odpowiednio wilgotna, aby gojenie przebiegało prawidłowo. Wilgotne rany goją się szybciej. Należy unikać nadmiernego wysięku, który może prowadzić do maceracji tkanek. Przesuszone rany goją się wolniej.

E – Obserwacja brzegów rany (Edges)

Warto obserwować brzegi rany i stymulować tworzenie się nowego naskórka. Powinien pojawić się jasny pas nowego naskórka oraz czerwona ziarnina na dnie rany. Utrzymywanie wilgotnego środowiska wspomaga proces ziarninowania i nabłonkowania.

Co pomaga wyleczyć przewlekłą ranę?

Podczas leczenia ran przewlekłych ważna jest zbilansowana dieta, niezależnie od rodzaju rany. Odpowiednie odżywianie, w tym białko, płyny i kalorie, wzmacnia organizm. Zapobiega to również negatywnemu bilansowi azotowemu. Suplementacja witaminy B12 jest również istotna. Badania pokazują, że niedobory witamin C, B12, cynku i żelaza oraz uboga w białko dieta mogą prowadzić do powstawania odleżyn i ran przewlekłych.

Kolejną ważną zasadą jest ochrona rany przed urazami i zanieczyszczeniem. Opatrunek musi być dobrze założony, aby nie dopuścić do zabrudzenia rany. Niezabezpieczona rana może ulec zakażeniu bakteriami, wirusami czy grzybami, co wydłuży czas gojenia.

Rany powinny być regularnie przemywane i oczyszczane z martwych tkanek oraz biofilmu. Biofilm zawiera bakterie, które są bardziej odporne na antybiotyki.

Podczas oczyszczania rany nie należy używać wody utlenionej ani spirytusu. Należy stosować czystą wodę, roztwór soli fizjologicznej 0,9% lub specjalne środki antyseptyczne. O tym, jak oczyszczać ranę, powinien zdecydować lekarz. Warto zadać mu to pytanie podczas wizyty.

Metody leczenia ran przewlekłych mogą obejmować:

• Opatrunki specjalistyczne: Opatrunki hydrożelowe, alginianowe lub ze srebrem.
• Terapia podciśnieniowa: Wykorzystanie podciśnienia do przyspieszenia gojenia.
• Zabiegi chirurgiczne: Usunięcie martwej tkanki (debridemet) lub przeszczep skóry.
• Terapie biologiczne: Zastosowanie komórek, takich jak komórki macierzyste, do wspomagania gojenia.

Od czego zależy powodzenie w leczeniu ran przewlekłych?

Sukces w leczeniu ran przewlekłych zależy od kilku czynników. Po pierwsze, ważne jest przestrzeganie zasad profilaktyki. Trzeba stosować odpowiednie środki antyseptyczne, które pomagają w gojeniu ran. 

Choć w leczeniu biorą udział lekarze i pielęgniarki, pacjent również ma duży wpływ na powodzenie terapii. Ważne jest, aby regularnie oczyszczać i dezynfekować rany oraz zmieniać opatrunki. Niekiedy pacjenci zmieniają opatrunki zbyt często. Opatrunek powinien być zmieniany zgodnie z zaleceniami lekarza. Należy zmieniać go tylko wtedy, gdy jest to konieczne. Pozwoli to na działanie środków leczniczych, takich jak hydrożele czy leki przeciwzapalne.

Rana nie powinna być obciążana. Należy unikać otarć i kontaktu z twardymi przedmiotami.